تئاتر نجات بخش است، منجی تئاتر باشیم!

به گزارش تئاتر چهارمحال و بختیاری به نقل از نشریه راه روشن زاگرس، اکنون که هر تکه از زمین، بدل به صحرایی خشک شده و بذر امید آنچنان ناپیداست که انگار اصلا نیست، ما آدم­ها در هر کجا، چه فرجامی خواهیم داشت؟ هنر نجات بخش است و آن هنری که از بطن زندگی است، یادآور شوق حیات خواهد بود. تئاتر، این امکان شکوهمند در پرداختن به شوق زندگی و منزلت نام انسان، قطعا یکی از انگشت شمار راه_های نجات هرجامعه، خصوصا استان ما خواهد بود که به راستی، خیلی سریع محتاج کنش­‌های فعال در عرصه ی فرهنگ است.

در سال‌های اخیر رخدادهای دلپذیر در عرصه­‌ی هنر، شوق انگیزترین وقایع این استان را رقم زده اند. توسعه فرهنگی­مان را مدیون هنرمندان هستیم. در این بین تئاتر جایگاه ویژه‌­ای داشت. اگرچه اهالی تئاتر به واسطه­‌ی بی­‌مهری‌­ها و تمامیت خواهی‌­ها، قدری دلسرد شده‌­اند، اما نوای خوش صدای هنر... هنرِ تئاتر هنوز از تمام شهرستان های این استان به گوش می رسد، حتی اگر نوایی آرام باشد، آرام به قدر و وسعت یک زمزمه، اما هست و باید شنیده شود و ما اگر حساسیت زمانه را درک  کرده‌­ایم، برای دوری از گسترش ناامیدی و ناهنجاری، باید قدردان منزلت هنر باشیم و از هیچ کوششی در این زمینه فروگذار نکنیم.

اواخر سال گذشته پس از برپایی جشنواره تئاتر استانی و بعد از آن حضور جشنواره تئاتر فجر در شهرکرد و تاسیس کانون منتقدان تئاتر، اجراهای عمومی به همت دوستان در سالن مهر شهرکرد به صورت مداوم اجرایی شد. این روند با حضور هنرمندانی چون علیرضاکوشک جلالی چشمگیرتر شد. اهالی جوان تئاتر استان هم در عرصه های ملی خوش درخشیدند. همه چیز نوید اتفاق­‌های خوب در تئاتر را می‌داد که ناگهان اجراهای عمومی دیگر روی صحنه نرفتند و دوباره رخوت به مجموعه تئاتر برگشت.

از متولیان تئاتر و اهالی فعال در این عرصه خواستم تا در این میزگرد شرکت کنند که قاسم اسماعیلی، فرشید بزرگ‌نیا ( نایب رئیس و رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان) و فراز مهدیان دعوتم را اجابت کردند تا به گفت و گو در خصوص آسیب شناسی وضع حاضر بنشینیم. متن زیر ما حصل این گفتگو است:

فرهاد خاکیان دهکردی: با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار داده‌اید. آقای بزرگ‌نیا با ساخت سالن مهر همه امیدوار بودند تماشای تئاتر در نگاه خانواده ها به عنوان یک کنش فرهنگی قرار بگیرد و اجرای نمایش ها استمرار داشته باشند، اما این اتفاق نیفتاد. به نظر شما چرا اجراهای عمومی تئاتر استان مستمر نیست؟

 

فرشید بزرگ‌نیا: با سلام و تشکر از تشکیل این میزگرد، جریان مستمر تئاتر متأثر از مواردی از جمله عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیره است که در این زمینه تأثیرگذار هستند و تئاتر را به عنوان یک ضرورت اجتماعی معرفی می‌کنند. تأمین نیازهای مالی گروه‌های تئاتر از اهمیت بالایی برخوردار است به نحوی که این موضوع بارها در جلسات مختلف در استان و تهران بیان شده است. پیشنهاد شد که بین 5 تا 10 سال گروه‌های تئاتر در زمینه تأمین هزینه‌های دکور، ایاب و ذهاب و غیره، حمایت مالی شوند. متأسفانه امروز گروه‌ها مجبور هستند این هزینه‌ها را از جیب خودشان بپردازند. اما این پیشنهاد در زمانی مطرح شد که وضعیت اقتصادی چندان مناسب نبود و متاسفانه به نتیجه نرسید. گروه‌های تئاتر استان متشکل از جوانان علاقه‌مند و خوش‌ذوق هستند که شغلشان در همین زمینه است و نیازمند حمایت بخش دولتی و خصوصی هستند. در استان بخش خصوصی به هیچ وجه فعال نیست و می‌توان گفت که با تئاتر بیگانه است. در بخش دولتی هم وظایف دولت‌ها در قبال گروه‌های تئاتر در ابتدا حمایت و سپس نظارت است که باید بگویم هر سال دریغ از پارسال!

ضلع سوم حمایت مالی، فروش بلیط است که متأسفانه مردم نیز با تئاتر بیگانه هستند. عدم استقبال مردم از تئاتر مربوط به نهادینه نشدن فرهنگ تماشای تئاتر است که این ضعف به خود ما برمی‌گردد. با این تفاسیری که بیان شد متأسفانه باید گفت که تئاتر در وضعیت خوبی نیست.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای مهدیان چرا تئاتر استان در زمینه جذب حمایت بخش دولتی و خصوصی موفق عمل نکرده است... علت عدم گرایش مردم به سمت تئاتر چیست؟

                                                                                                      

فراز مهدیان: با سلام و ممنون از شما، انجمن هنرهای نمایشی، یک انجمن صنفی است به این معنا که مطالبات صنفی را پیگیری می‌کند. در وضعیت بد اقتصادی که بر هیچکس پوشیده نیست در راستای جذب حمایت باید گزینه‌های جایگزین در نظر گرفته شود. از یک طرف می‌گوییم وضع اقتصادی دولت خوب نیست و از طرف دیگر هم بخش خصوصی کمک نمی‌کند، در این شرایط آیا تنها باید دست روی دست گذاشت؟ می‌توان پیشنهادات جایگزین این دو بخش را ارائه کرد. باید قبول کنیم در زمینه تبلیغات بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. انجمن هنرهای نمایشی در راستای جذب تبلیغات باید با استفاده از هنرمندان کارگروه تبلیغات تشکیل دهد. در زمان برگزاری جشنواره‌ها و یا اجرای عمومی به شکل سنتی یک‌سری پوستر چاپ و منتشر و در نهایت به چند بنر اکتفا می‌شود. باید در این زمینه از صدا و سیما و ارگان‌های مختلف کمک گرفته شود و سایتی برای تبلیغ و فروش بلیط در نظر گرفته شود.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای اسماعیلی شما با سابقه‌ای که در حوزه تئاتر دارید نحوه جذب اسپانسر را از سوی انجمن هنرهای نمایشی چگونه ارزیابی می‌کنید، چرا تبلیغات هنوز به صورت سنتی انجام می‌شود؟

 

قاسم اسماعیلی: بنده هم سلام عرض می‌کنم و با تشکر از شما، هنر تئاتر به دلیل جمعی بودن متأثر از سیاست‌ها، مدیریت‌ها و زیرساخت‌ها است و در مجموع به عوامل بیرونی وابسته است. در صورتی که جریان دائمی تئاتر در استان آغاز شود تمامی مشکلات خود به خود حل می‌شود. اما متأسفانه هنوز در استان زیرساخت‌های مناسب از جمله سالن تخصصی تئاتر حتی در مرکز استان وجود ندارد که در شهرستان‌ها وضعیت به مراتب بدتر است .از طرف دیگر هر ساله هزینه‌های تولید افزایش می‌یابد و در مقابل آن حمایت‌ها اندک و محدود می‌شود. به توجه به آنچه گفته شد هنوز تئاتر نتوانسته آنگونه که باید به شکل تأثیرگذار در جامعه نقش داشته باشد. تئاتر در سبد خانوار ما جایگاهی ندارد چون وجود دائمی ندارد. متأسفانه بخش خصوصی از تئاتر حمایت نمی‌کند. در صورتی­که زیرساخت‌ها فراهم شود، حمایت لازم نیز ایجاد شود و از طرف دیگر بتوانیم انگیزه لازم را برای ادامه کار هنرمندان فراهم کنیم، می‌توانیم در یک برنامه کوتاه‌مدت و چند ساله تئاتر را به درآمدزایی برسانیم.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای بزرگ‌نیا با توجه به راه‌اندازی سالن مهر و وجود فرهنگسرای شهرکرد هنر تئاتر از نظر مکان و زیرساخت‌ها نه به صورت ایده‌آل اما حداقل‌ها را دارد با وجود این چرا هنوز گروه‌های تئاتر شهرکرد فعال نیستند یا حداقل مثل گذشته فعال نیستند؟ از دیدگاه شما مطالبه اصلی تئاتر باید از چه کسانی انجام شود؟ و اینکه با توجه به اینکه استان دارای استعدادهای درخشان در حوزه تئاتر است و هنر نمایشی که می‌تواند در زمینه اعتلای فرهنگی و ایجاد همدلی تا این اندازه تأثیرگذار باشد چرا تئاتر مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد؟ چرا مدیران استانی رغبتی به تئاتر نشان نمی‌دهند؟

 

 

بزرگ‌نیا: روی نکته مهمی دست گذاشتید. در رابطه با پیشنهاداتی که آقای مهدیان گفتند، بارها در خصوص جذب مشارکت بخش دولتی و خصوصی جلسه برگزار شده است. مدیران دستگاه‌ها در پاسخ به درخواست ما می‌گویند «ما در جایی سرمایه‌گذاری می‌کنیم که برای ما تعریف شده اگر هم بخواهیم در تئاتر هزینه کنیم آن­گونه که دوست داریم هزینه می‌کنیم نه به شکلی که تئاتر دوست داشته باشد» این پاسخ با ذات هنر و تئاتر هم­خوانی ندارد. علت این مسئله آن است که در استان مدیران حتی مدیران ارشد فرهنگی تئاتر تماشا نکرده‌اند. ضرورت و اهمیت تئاتر و تأثیری که در جامعه دارد هنوز احساس نشده است. از طرف دیگر برگزاری جشنواره‌های موضوعی تیشه به ریشه تئاتر و فرهنگ زده‌اند، آنها اهداف خودشان را دنبال می‌کنند. بارها برای تشکیل تیم تخصصی تبلیغات هم صحبت شده اما این امکان وجود ندارد.

سال گذشته علاوه‌بر برگزاری جشنواره شاهد اجرای 15 تا 20 نمایش هم بودیم اما به جز یکی، دو مدیرکل کدام یک از مدیرکل‌ها به تماشای تئاتر آمدند؟ مشکل امروز تئاتر استان عدم حمایت است. وقتی جوان بازیگر ما کرایه رفت و آمد برای تمرین را هم ندارد چگونه انتظار داشته باشیم که تئاتر احیا شود.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای اسماعیلی، شما به عنوان یکی از پیشکسوتان هنر نمایش آیا تئاتر توانسته بخشی از نیاز مالی شما را رفع کند؟ چرا هنوز در حوزه تئاتر فعالیت می‌کنید؟ آیا تئاتر دغدغه شخصی شما است؟ جایگاه تئاتر را در زندگی شخصی‌تان کجاست؟

 

اسماعیلی: در طول این سال‌ها هیچگاه از تئاتر درآمد کسب نکرده‌‎ام. اگرچه هنوز در این حوزه فعالیت می‌کنم اما در اجرای تئاتر فعالیتی ندارم و بیشتر در بخش‌های مدیریتی و اجرای تئاتر فعال هستم. تئاتر هنر بااصالت و بزرگی است به نحوی که من مسائل زندگی‌ام را با تئاتر حل می‌کنم.

چند سال پیش تحقیقی با موضوع میزان شناخت تصمیم‌گیران استان از تئاتر انجام دادم. طبیعی است وقتی­که هیچکدام برای تماشای تئاتر نمی‌آیند یعنی شناختی آنها از تئاتر، تک پرده‌های طنز یا در نهایت تله‌تئاترهایی است که از تلویزیون پخش می‌شود. به همین علت تئاتر را خیلی جدی نمی‌گیرند. اما در سطوح بالاتر مدیریتی رفتن وزیر امور خارجه برای تماشای تئاتر پیام دارد که نشان از نگاه فرهنگی ایشان و اهمیتی که برای هنر قائل می‌شوند، است .از طرف دیگر استان صنایع بزرگ ندارد به همین دلیلی نمی‌توان به عنوان اسپانسر روی آنها حساب کرد. اما می‌توان از ظرفیت‌های فرهنگی دستگاه‌ها به شرط اینکه اهمیت تئاتر برای آنها تشریح شود، استفاده کرد. سال‌های گذشته در شورای اداری دستگاه‌ها ملزم شده بودند از نمایش‌های تولیدی حمایت کنند که برای شروع خیلی خوب بود.  همچنین علی‌رغم اینکه فضاهای فرهنگی از نظر کمیت توسعه یافته‌اند اما نه تنها هنوز هم با مشکلات زیرساختی مواجه هستیم بلکه این اماکن مناسب کار تئاتر نیستند. با وجود اینکه یک بخش عمده تئاتر از شهرستان‌ها آغاز می‌شود اما وضعیت در شهرستان‌ها به مراتب بدتر از مرکز استان است.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای مهدیان شما به عنوان یکی از اعضای گروه جوانی که در سطح ملی افتخار کسب کرده‌اید در این مسیر برای دریافت حمایت با چه مشکلاتی مواجه شده‌اید؟ با توجه به اینکه شما می‌توانید در سایر حوزه‌ها کسب درآمد کنید چرا در حوزه تئاتر فعالیت می‌کنید؟

 

مهدیان: عدم وجود نگاه‌های تخصصی و حرفه‌ای و عدم وجود نگاه‌های جامعه‌شناسانه و فرهنگی به هنر تئاتر سبب می‌شود مشکلات عدیده‌ای در این زمینه ایجاد شود. به عنوان مثال بهزیستی و علوم پزشکی در دنیا با تئاتر مستقیما در ارتباط هستند. حتی در دنیا معقوله‌ای با عنوان تئاتر درمانی وجود دارد، پس ارتباط این دستگاه‌ها با بدنه حرفه‌ای و تخصصی تئاتر با توجه به وجود هنرمندان توانا در این عرصه باید ایجاد شود. از سوی دیگر ارگان‌هایی مانند شهرداری، نیروی انتظامی و دستگاه‌های فرهنگی برای جلوگیری از بروز آسیب‌ها و ارتقای سطح فرهنگ جامعه باید به صورت مستقیم و غیرمستقیم از تئاتر حمایت کنند.

گروه تئاتر ما با وجود اینکه سال­هاست تلاش می‌کند به صورت حرفه‌ای عمل کند اما نگاه حرفه‌ای از طرف ارگان‌های مختلف به ما نمی‌شود. ما 3 دوره در جشنواره فجر حضور یافتیم و انتظار داشتیم دستگاهی مانند شهرداری و اداره کل ورزش و جوانان به ما توجه کنند که متأسفانه تا کنون این اتفاق نیفتاده است. اعضای گروه متشکل از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف هستند که می‌توانند در سایر حرفه‌ها وارد بازار کار شوند اما با عشق به تئاتر و آرمان‌هایی که داریم قدم در این راه گذاشته‌ایم اما حمایتی نمی‌بینیم. در یکی از جشنواره‌ها برای کار دانشجویی، اختتامیه در تالار وحدت برگزار شده بود که ما نیز حضور داشتیم. در زمان اعلام اسامی کاندیداها عده‌ای از حاضران در سالن که ما آنها را نمی‌شناختیم نام شهرکرد را می‌بردند و انتظار داشتند که جایزه و تندیس به ما تعلق گیرد. پس ما توانسته‌ایم در طول این چند سال به واسطه کارمان افرادی را با استان­مان آشنا کنیم. در بوشهر، دکتر کاظمی داور جشنواره بودند، می‌گفت «من عاشق شهرکرد شده‌ام، شهرکرد شبیه پاریس است». با وجود همه این تلاش‌ها اما 90 درصد از هزینه‌هایی که می‌شود شخصی است.

 

فرهاد خاکیان دهکردی: آقای بزرگ‌نیا در ادامه بفرمایید انجمن هنرهای نمایشی چه حمایت‌هایی از هنرهای نمایشی انجام می‌دهد و چگونه می‌توان این حمایت‌ها را کامل‌تر کرد؟

 

بزرگ‌نیا: حمایت انجمن از گروه‌های تئاتر حمایت معنوی و مادی از جمله آموزش، تجیهز کتابخانه‌ها و توسعه آرشیو و اعزام به جشنواره‌ها است. در زمینه حمایت مالی انجمن درآمد خاصی ندارد بلکه به عنوان یک مرکز صنفی درآمد آن از کمک‌های دولتی و بخش خصوصی است. تنها کمکی هم که دریافت می‌کند مبلغ ناچیز از اداره کل فرهنگ و ارشاد است.

 

17 گروه رسمی و ثبت شده و نزدیک به همین تعداد گروه غیررسمی و ثبت نشده در استان فعال هستند که نزدیک به 500 نفر در این گروه‌ها فعالیت می‌کنند. اداره کل فرهنگ و ارشاد تنها برای جشنواره تئاتر استانی و روز جهانی تئاتر کمک کرد، همچنین همراه با حوزه هنری از چند اجرای عمومی حمایت کردند. اما انتظار داشتیم سازمان برنامه و بودجه و استانداری با توجه به تغییر مدیریت آن از تئاتر حمایت کنند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. به جز صدا و سیما که مدیر آن از تئاتر حمایت کرد هیچ نهاد دیگری از تئاتر حمایت نکرده است. این مشکلات سبب شدند سال گذشته نزدیک به 6 نمایش در نیمه کار مجبور شدند تمرین خود را تعطیل کنند.تا زماینکه این ضرورت در بین مدیران احساس نشود هیچ اتفاقی نمی‌افتد. 5 درصد از بودجه شهرداری باید در زمینه فرهنگی صرف شود که مابقی ادارات و بخش خصوصی نیز باید از تئاتر حمایت کنند. تئاتر می‌تواند زمینه اعتلای فرهنگی را فراهم کند که در این صورت همه می‌توانند نتایج آن را ببینند .از طرفی انجمن آمادگی دارد از هنرمندان شاخص کشوری دعوت به عمل آورد اما نگران فروش بلیط هستیم.

 

اسماعیلی: با ورود رسانه‌های جدید برخی تصور می‌کردند که تئاتر ارزش قبلی و جایگاهش را از دست می‌دهد اما در کشورهای توسعه‌‌یافته اینگونه نیست. تئاتر به علت ارتباط چهره به چهره یکی از تأثیرگذارترین هنرها است که باید از این ویژگی استفاده کنیم. رونق تئاتر یکی از مؤلفه‌های توسعه است و اگر به دنبال توسعه استان هستیم باید تئاتر را جدی بگیریم. تئاتر می‌تواند زمینه کاهش و حتی رفع آسیب‌های اجتماعی، رفع موانع توسعه، حل مسائل شهری و زمینه ارتقای شاخص‌های فرهنگی را فراهم کند. اگر در سایر زمینه‌ها به توسعه دست یابیم اما شاخص‌های فرهنگی ارتقا نیابد این توسعه نامتوازن است .این­گونه جامعه تئاتری نیز ترغیب به اجراهایی می‌شود که ضمن رعایت مسائل هنری مخاطب را نیز جذب کند. هدایت استعدادهای هنری استان در زمینه تئاتر نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت‌های ویژه هستند. متأسفانه تنها سالن تئاتر شهر در موقعیت جغرافیایی خوبی قرار ندارد.

 

مهدیان: استانداری، فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها می‌توانند بستری برای بروز خلاقیت‌های هنری ایجاد و زمینه ارتقای فرهنگی استان را فراهم کنند که در این صورت قطعا به نتایج عجیبی دست می‌یابند. در صورتیکه تئاتر رونق یابد می‌تواند زمینه اشتغال فراهم کند و در این صورت جایگاه ویژه‌ای برای تبلیغ محصولات مختلف است. متأسفانه استان سالن تئاتر استاندارد ندارد. سالن مهر دارای یک سری فاکتور است اما اصلا ایده‌آل نیست. استان نیازمند تئاتر شهر مانند استان‌های کهکیلویه و بویراحمد و بوشهر است. دی‌ماه سال گذشته بدون هیچگونه تبلیغی در مدت 10 شب جمعیت قابل ملاحظه‌ای برای تماشای تئاتر آمدند این یعنی مردم استان علاقه‌مند به تئاتر هستند.

 

گفت و گو و تنظیم: فرهاد خاکیان دهکردی