رسانه پیوند بخش تئاتر و مخاطب

به گزارش تئاتر چهارمحال و بختیاری، برخی از کارشناسان علوم ارتباطات اجتماعی و جامعه شناسان معتقدند تئاتر خودش یک رسانه است و حتی برای مخاطبان خاص فراتر از یک رسانه عمل می کند. این کارشناسان بر این باورند که «تئاتر اولین رسانۀ زند ه و گروهی است که فراتر از یک رسانه عمل می کند و قبل از آن یک هنر با قابلیت های متعدد و  متفاوت است ، از این جهت تئاتر در زمره ارتباطی قرار می گیرد که از طریق آن ذهنی بر ذهن دیگر تاثیر می گذارد و به همین خاطر عمق و ماندگاری پیام دریافتی از آن بیشتر است.»

محققان می گویند:« تئاتر حدود هفتصد سال پیش از میلاد زاده شد و طی تمام افت و خیزهایی که در طول حیات خود تا به امروز داشته، همچنان به حیات خود ادامه داده است.»

تئاتر شاخه‌ای از هنرهای نمایشی است که به بازگو کردن داستان‌ها برابر تماشاگران می‌پردازد، تئاتر هنری است که با تماشاگر معنا پیدا می‌کند، اگر تئاتر را به سه وجه تقسیم‌بندی کنیم، یک بخش آن تشکیلات سخت‌افزاری ساختمان و بخش‌های فنی و اداری، بخش دوم تشکیلات نرم‌افزاری گروه هنرمندان و بخش سوم مردم هستند که با رفتن به تئاتر باعث استقرار و تداوم این هنر می‌شوند.

بنا بر تعریف «مارشال مک لوهان» از رسانه‌های سرد و گرم می‌توان تئاتر را یک رسانه سرد نامید زیرا مشارکت بیشتری را از جانب مخاطب می‌طلبد،حالا این پرسش مطرح می‌شود که مخاطبان تئاتر چه کسانی هستند؟ و تئاتر چه  کسانی را جذب می‌کند؟

یکی از معضلات تئاتر در ایران، نداشتن مخاطب کافی یا ناتوانی جذب مخاطب عام در جامعه است که با توجه به این خلا موجود و عدم ارتباط تنگاتنگ میان مخاطب و هنرمند، هنوز جایگاه هنر بویژه هنر تئاتر در کشور آنگونه که شایسته است در بین مردم و جامعه نهادینه نشده است.

عده ای از فعالان رسانه ای بر این عقیده اند که « تئاتر ایران به ویژه در شهرهای کوچک در حال حاضر از نظر جذب و اقناع مخاطب در شرایط مطلوبی قرار ندارد و این هنر در راستای جذب حمایت مادی و معنوی مخاطب تاکنون موفقیتی کسب نکرده است. »

تئاتر  از وابسته‌ترین هنرها به مخاطب است. رخداد تئاتر بدون توانایی جذب مخاطب به گفتمانی درون متنی محدود می‌شود و بسط و توسعه اجتماعی که ویژگی هنر تئاتر است، نمی‌یابد. آمار بسیار معدود تماشاگران تئاتر در کشور گویای این مطلب است که تا چه اندازه از اصل جهانی «تئاتر برای همه» فاصله داریم.

از همین رو به نظر می‌رسد حل بحران مخاطب، در گرو رفع اختلال ارتباطی موثر تئاتر با مخاطب است.

بر این اساس با تاکید بر این موضوع که هنر تئاتر خود ذاتا یک رسانه به شمار می‌رود،  می‌توان بهره‎گیری از رسانه‌های جمعی نظیر مطبوعات و خبرگزاری‌ها را برای برقراری ارتباط و پیوند بین این هنر و مخاطبان پیشنهاد داد.

کارشناسان حاضر در این میزگرد با تاکید بر اینکه مخاطب‌شناسی از مهمترین ضرورت‌های هنر تئاتر در کشور به شمار می‌رود، نقش رسانه‌های جمعی را در تحقق این مهم موثر ارزیابی کردند.

در راستای تبیین این موضوع میزگردی با عنوان نقش رسانه در توسعه هنر تئاتر با حضور جمعی از هنرمندان، منتقدان هنری و فعالان رسانه‌ای استان در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز شهرکرد برگزار شد.

رسانه یاری‌گر تئاتر در امر مخاطب‌شناسی است

رئیس انجمن هنرهای نمایشی چهارمحال و بختیاری در این میزگرد، مخاطب‌شناسی را از اولویت های رشته تئاتر عنوان کرد و گفت: یکی از ارکانی که می‌تواند در این حوزه به اهالی تئاتر کمک کند رسانه است.

فرشید بزرگ‌نیا با تاکید این موضوع که هنر تئاتر مقوله ناآشنایی برای مردم کشور و به ویژه شهروندان این استان است، اظهار داشت: تئائر هنوز برای مردم استان ناشناخته مانده و بزرگترین چالشی که این هنر با آن مواجه است همین عدم آشنایی است.

وی با بیان اینکه تئاتر هم اینک با پدیده‌ای به نام« مخاطب اتفاقی »مواجه است، تصریح کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر مخاطبان تئاتر زمان، ترتیب و برنامه‌ریزی مشخصی برای تئاتر رفتن ندارند و بصورت اتفاقی به تماشای تئاتر می‌روند.

بزرگ‌نیا، جشنواره‌ای شدن تئاتر را از عوامل مهم استقبال محدود مخاطبان از رویداد تئاتر عنوان کرد و گفت: هرچند به ضرورت برگزاری جشنواره‌ها برای ارتقای هنر تئاتر اعتقاد داریم اما در کنار آن با اجرای مستمر صحنه‌های تئاتر می‌توان در جذب مخاطبان بیشتری گام برداشت.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه زیرساخت‌های لازم برای اجراهای مستمر تئاتر در بسیاری از نقاط کشور و از جمله شهرکرد وجود ندارد، خاطر نشان کرد: انتظار می‌رود دستگاه‌های فرهنگی برای تقویت هنر تئاتر و رسیدن به اهداف متعالی این هنر امکانات و زیرساخت‌های بیشتری در اختیاری هنرمندان این عرصه قرار دهند.

به گفته بزرگ‌نیا، تئاتر نه یک هنر سرگرم‌کننده بلکه هنری دغدغه‌مند با مسئولیت‌های اجتماعی متعددی است که در ایران تعریف درستی از کارکرد این هنر نشده و نیازمند یک بازتعریفی در این حوزه هستیم.

وی با بیان اینکه نگاه حرفه‌ای به رشته تئاتر به مانند سایر رشته‌های هنری در کشور شکل نگرفته است، تصریح کرد: در حالیکه در کشورهای دیگر رشته‌های هنری و از جمله تئاتر در مسیر تعالی و حرفه‌ای شدن قرار دارند اما در ایران هنوز بر سر مسائل ابتدایی نظیر اینکه تئاتر یک شغل به شمار می‌رود یا خیر متوقف شده‌ایم.

بزرگ‌نیا افزود: اگر بتوانیم چالش‌های پیش رو را از میان برداریم و به تئاتر حرفه‌ای که محلی برای کسب درآمد هنرمندان این عرصه است دست یابیم می‌توان به آینده این رشته در کشور خوش‌بین شد.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی چهارمحال و بختیاری با انتقاد نسبت به کم‌توجهی نهادهای دولتی در راستای تقویت رشته تئاتر، اظهار داشت: در حالی که تئاتر ما دولتی است اما حمایت چندانی از سوی دولت نمی‌شود و سالانه در حدود ۳۰ میلیارد تومان اعتبار به این بخش اختصاص داده می‌شود که در مقایسه با سایر بخش‌ها بسیار ناچیز است.

تعریف بومی از رشته تئاتر نداریم

یک منتقد هنری و مدیر مسوول مووسسه صفیر خرد دهکرد ، نیز در این میزگرد با طرح این موضوع که اساسا تعریف بومی از هنر و به ویژه رشته تئاتر در کشور وجود ندارد، اظهار داشت: تمامی تعاریف موجود از هنر در کشور، وارداتی است در حالی که ما باید متناسب با واقعیت‌های جامعه خود و به شکل دغدغه‌مند به اجرای تئاتر بپردازیم.

صادق عبدالهی با بیان اینکه چالش مخاطب مبتلابه تمامی رشته‌های فرهنگی و هنری کشور است، افزود: هنوز تلاشی برای بومی کردن زبان تئاتر در کشور شکل نگرفته اما زمانی که تئاتر بتواند با دغدغه‌مندی خود کار با کیفیت با فرم بومی تولید کند کم کم مخاطب خود را پیدا می‌کند.

وی تصریح کرد: تئاتر در کشور ما با محدودیت‌های بسیاری نظیر کمبودهای زیرساختی و امکانات مواجه است و از همین رو نمی‌توان با توجه به این محدودیت‌ها انتظار توسعه نامحدود از این رشته را داشت.

این منتقد هنری با بیان اینکه هنوز در رشته تئاتر مخاطب‌شناسی شکل نگرفته است، افزود: این امر به این دلیل است که اساسا مخاطبی وجود ندارد و همان معدود مخاطبان بیشتر تماشاگر هستند تا اینکه بتواند نقش مخاطبان فعال را ایفا کنند.

وی با بیان اینکه در عرصه هنر بین مقوله دیده شدن و تعالی یافتن باید تمییز قائل شد، اظهار داشت: در تئاتر کنونی تلاش می‌کنیم تا هنرمندان دیده شوند، جایزه بگیرند و مطرح شوند اما هنر متعالی به دنیال دیده شدن نیست بلکه درصدد است تا با توسل به اندیشه به گره‌گشایی و بیان دغدغه‌ها در جامعه بپردازد.

عبدالهی اضافه کرد: با این توصیف باید گفت که ما سال‌ها در حوزه تئاتر راه را اشتباه رفته و بخصوص اینکه سهم مخاطب را در هنر تئاتر نادیده گرفته‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: با هم‌افزایی رسانه‌ها و سرویس‌های فرهنگی خبرگزاری‌ها و نشریات می‌توان در مخاطب‌شناسی، ایجاد تعریفی صحیح از هنر تئاتر و شکل‌گیری رابطه دوسویه بین مخاطب و صحنه نمایش این خلا را تا حدی برطرف کرد.

حاکم بودن تئوری منطق وارونه در فرهنگ

یک جامعه شناس نیز در این میزگرد با اشاره به تئوری منطق وارونه در فرهنگ، افزود: یک اصل کلی در مورد فرهنگ و بطور خاص در رابطه با رشته‌های هنری وجود دارد و آن این است که مخاطب در عرصه هنر اگرچه معدود است اما به سبب کیفیتی که دارد می‌تواند تاثیرگذار باشد.

مهراب عالی تصریح کرد: به عبارت دیگر منطقی که در اقتصاد حاکم است در عرصه فرهنگ برعکس آن را شاهد هستیم به این ترتیب که بطور مثال در رشته تئاتر هرچه بر مخاطب افزوده شود ممکن است نمایش عام‎تر شده از غنای خود فاصله گیرد از همین رو نمی‌توان به هر قیمتی به دنبال جذب مخاطب در عرصه هنر باشیم و جنبه متعالی هنر را نادیده بگیریم.

وی با ارائه تحلیلی جامعه‌ شناسانه در خصوص رشته تئاتر، اظهار داشت: تئاتر از کهن‌ترین و ابتدایی‌ترین رسانه‌های اجتماعی است که کارویژه‌های متعددی در عرصه اجتماع برعهده دارد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کل زندگی اجتماعی به مثابه یک صحنه تئاتر است، تصریح کرد: در نظریه نمایش «اروین گافمن» جامعه شناس آمریکایی کل جامعه و زندگی اجتماعی به مانند صحنه تئاتر و نمایش تعریف شده است که این موضوع حکایت از اهمیت بالای رشته تئاتر در مناسبات زندگی اجتماعی انسانهاست.

عالی با تاکید بر اینکه نسبت به رسالت هنر در جهت توسعه‌یافتگی استان غفلت شده است، افزود: در قالب اجراهای نمایشی می‌توان ضمن پرداختن به افتخارات استان نظیر نهضت مشروطه از این فرصت، رفع محرومیت در استان را به یک مطالبه تبدیل کرد و اینچنین تاثیرگذاری رشته تئاتر را از مرحله حرف به میدان عمل وارد کرد.

نیازمند تعامل بیش از پیش رسانه با تئاتر هستیم

مسئول هنرهای نمایشی حوزه هنری چهارمحال و بختیاری و مدیر بخش استانی سایت ایران تئاتر نیز در این میزگرد اظهار داشت: انتظار می‌رود رسانه تعامل بیشتری با هنر برقرار کرده و در شناساندن رشته‌های هنری به ویژه رشته تئاتر که به شدت به مخاطب وابستگی دارد بیش از پیش اقدام کند.

امین بسیم با بیان اینکه هنرمندان با رسانه همچنان غریبه هستند، اظهار داشت: این یک اصل است که هنرمند باید به سراغ مردم برود اما بسیاری از هنرمندان نسبت به این مقوله بی‌توجه هستند در حالیکه می‌توانند از ظرفیت رسانه برای برقراری این پیوند بهره ببرند.

وی افزود: رسانه این فرصت را در اختیار هنرمندان قرار می‌دهد تا خود را به مردم نزدیک کنند، فعالیت‌های خود را در این قالب به مردم عرضه کنند و خود را به منصه قضاوت مردم قرار دهند و بدین ترتیب رابطه دو سویه‌ای بین هنرمند و مخاطب شکل گیرد.

بسیم با بیان اینکه تلاش‌هایی که در رشته تئاتر برای جذب مخاطب شکل گرفته، کافی نیست، تصریح کرد: در بسیاری از شهرهای کشور از جمله شهرکرد، اجرای تئاتر برای عموم وجود ندارد و به شرکت در جشنواره‌ها اکتفا می‌شود.

مسئول هنرهای نمایشی حوزه هنری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه اجراهایی که در رسانه‌های جمعی تبلیغ می‌شوند، با استقبال بیشتری مواجه می‌شوند، اظهار داشت: بررسی‌ها نشان داده اجراهایی که در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی تبلیغ و اطلاع‌رسانی شده با استقبال خوب مخاطبان همراه بوده از همین رو باید تا می‌توان ارتباط بین رشته‌های هنری و رسانه‌ها تقویت شود.

رسانه تئاتر را از محیط خصوصی به حیطه عمومی وارد می‌کند

یک کارشناس حوزه خبر و فعال رسانه‌ای استان نیز در این میزگرد با بیان اینکه رسانه می تواند آثار هنری فاخر و اجراهای نمایشی اثرگذار را از حیطه خصوصی به حیطه عمومی وارد کند، اظهار داشت: هنرمندان توانمند در کشور و استان فعالیت می کنند و آثار هنری فاخر و اثرگذاری تولید می‌شود که اگر  این هنرمندان و آثار از طریق رسانه به مردم معرفی شود می‌توان گام مهمی در تعالی هنر و از سوی دیگر ارتقای اثرگذاری آن بر جامعه برداشت.

خاطره حسین‌زاده با بیان اینکه موفقیت هنر به میزان تاثیرگذاری آن بر جامعه و مخاطب هدف خود بستگی دارد، افزود: بی‌شک برای تاثیرگذاری بر جامعه باید به دنبال راهکارهای جذب مخاطب بود و بهره‌گیری از رسانه می‌تواند یکی از این راهکارها باشد.

وی ادامه داد: بسیاری از مردم استان ذهنیت خاصی از صحنه‌های تئاتر ندارند چرا که تاکنون موفق به تماشای اجراهای نمایشی بصورت زنده و در پلاتوهای تئاتر نبوده‌اند و این مهم گرچه از اصالت و ماهیت هنر تئاتر نمی‌کاهد اما جنبه عمومی آن را زیرسوال می‌برد.

این فعال رسانه ای خاطرنشان کرد: رشته‌های هنری برای رشد و تعالی خود ناگزیر به جذب مخاطب هستند چرا که اگر مخاطبی نباشد نمایشی هم روی صحنه نمی‌رود و چنانچه این روند تداوم یابد بسیاری از هنرمندان فعال در این رشته‌ها از این عرصه فاصله می‌گیرند.

حسین‌زاده، ضعیف بودن اقتصاد هنر در کشور و به ویژه در استان‌های کمتر توسعه‌یافته را از دیگر چالش‌های این عرصه دانست و گفت: از آنجا که بسیاری از رشته‌های هنری به صورت حرفه‌ای دنبال نمی‌شود و بسیاری از هنرمندان دغدغه اقتصاد و معیشت خود را دارند توجه به مقوله‌هایی نظیر مسئولیت‌های اجتماعی هنر زیر سایه نمایش‌های تجاری پنهان می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: زمانی می‌توان شاهداثر گذاری هنرمندان در جامعه باشیم که رشته‌های هنری مراحلی از حرفه‌ای‌گری را پشت سر گذاشته باشند و بدون دغدغه معیشتی به تولید آثار فاخر و اثرگذاری بر جامعه اهتمام بورزند.

یک عکاس خبری نیز در این میزگرد، نورپردازی‌های ضعیف و دکورهای نامناسب را از چالش‌های عکاسی برای پوشش خبری نمایش‌های تئاتر دانست و گفت: در پوشش‌های خبری به جز چند مورد انگشت‌شمار، سایر اجراها از نظر دکور و نورپردازی ضعیف بوده و انعکاس این عکس‌ها نمی‌تواند مخاطب جدید به این عرصه جذب کند.

احمد ریاحی دهکری افزود: اگر صحنه‌های تئاتر از جذابیت‌های بصری و نورپردازی‌های باکیفیتی برخوردار باشند بی‌شک می‌توان عکس‌هایی گیرا و جذاب از این صحنه‌ها ثبت و منتشر کرد که باید گفت این موضوع خود می‌تواند یکی از بهترین راه‌های تبلیغ هنر تئاتر باشد.

وی خاطرنشان کرد: با این وجود می‌توان گفت اجراهای تئاتر جذابیت‌های بیشماری دارد و همان ارتباط چشمی و رودروی مخاطب با بازیگر می‌تواند بسیار جالب باشد و همین موضوع در ثبت عکس‌های جذاب و گیرا نقش موثری دارد.

به گزارش تئاتر چهارمحال وبختیاری، برخی از گروه های تئاتری در چهارمحال و بختیاری اکنون دارای عنوان در کشور هستند و کارگردان های جوان نیز در سالهای اخیر موفق به حضور چشمگیر در جشنواره بین المللی تئاتر فجر شده اند.