تک صحنه‌ای کوتاه درباره‌ی تئاتر تک

 البته این سخن به معنای این نیست که یک اثر نمایشی مجاز است که از استانداردهای یک نمایش خوب تخطی کند . بلکه مقصود این است که در مواجهه با این آثار به دلیل شرایط و بهره‌مندی حداقلی گروه‌های نمایشی از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نباید سطح توقع و انتظار را خیلی بالا برد . در واقع چیزی که در این همایش رخ می‌دهد، یک تحرک و جوشش در بطن تئاتر چهارمحال و بختیاری و به ویژه شهرکرد است . جوششی برای خلق ایده‌هایی نو و تازه و تحرکی برای اثبات توانمندی‌های نیروهای جوان و کوشا.

این چند کلام صرفاً گشودن دریچه‌ای بود به سوی این همایش تئاتری . حال آن‌که هر مخاطبی می‌تواند از منظر خود ، چند کلامی بر این گفته‌ها بیفزاید یا از آن بکاهد و هر آن‌گونه که خواست یک اثر را ببیند و از آن لذت ببرد.

در این نوشتار بنا نداریم که به رسم معمول به سراغ تک تک آثار برویم و آن‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم بلکه بیشتر هدف این است تا درباره‎‌ی کلیاتی برآمده از این همایش سخن به میان بیاوریم . می‌خواهیم از روند برنامه‌ریزی و اجرای همایش دوم بگوییم و از آثار به روی صحنه رفته . می‌خواهیم هر بخش را کمی واشکافی کنیم تا مزیت‌ها و معایب را بیابیم و همه چیز را به سمت تقویت این همایش سوق دهیم.

و اما در روند اجرا و برگزاری اولین نکته‌ای که به چشم می‌خورد ، اطلاع‌رسانی دیر هنگام و البته کمی غیر هدف‌مند این همایش بود که به نظر می‌رسد حتماً در سال‌های آتی بایستی این اطلاع‌رسانی از ماه‌ها قبل و به طرق مختلف و برای اقشار گوناگون جامعه صورت گیرد.

موضوع دیگری که در این همایش هویدا بود، عدم گستردگی حضور گروه‌های تئاتری مختلف از شهرکرد و شهرهای نزدیک به مرکز استان بود که شاید بی‌میلی و عدم انگیزه‌ی مناسب از سوی گروه‌ها، باعث این اتفاق گردیده بود. که قطعاً در سال‌های آینده باید با بالا بردن عوامل انگیزشی به ویژه در بخش حمایت‌های مالی، این خلاء را تا حدودی مرتفع کرد.

نکته حائز اهمیت دیگر مکان برگزاری همایش بود . که شاید تنها موقعیت مکانی محل اجراها که در نقطه‌ای مناسب در مرکز شهر قرار گرفته است پوششی بر ضعف‌های دیگر آن بود . سالن محل اجرا به دلیل کوچک بودن و عدم دارا بودن استانداردهای حداقلی ، تماشاگران را به ویژه در اجراهای شلوغ ، با مشکل روبه رو می‌کرد. که می‌بایست اگر قرار است در سال آتی این همایش در همین مکان برگزار گردد، سعی شود به سمت استانداردهای حداقلی برای سالن اجرا حرکت کرد.

دیگر موضوعی که برخی تماشاگران را دچار مشکل کرد ، شیوه‌ی بلیط فروشی این همایش بود. در واقع به دلیل شرایط سالن محل اجرا، میزان دقیق بلیط‌های هر سانس و شیوه‌های خرید و یا رزرو بلیط برای عموم مخاطبین چندان مشخص نبود . به طوری‌که بسیاری از تماشاگران بدون اطلاع از ظرفیت محل اجرا و چگونگی بلیط فروشی ، موفق به تهیه‌ی بلیط در سانس‌های مورد دلخواه خود نشدند. که قطعاً بایستی ساز و کاری مشخص برای این کار در سال آینده اتخاذ شود.

یکی از بخش‌های مهم این همایش ، انتخاب اثر برگزیده توسط تماشاگران بود. که بسیار حرکت قابل تحسین و خوبی است. با این حال با توجه به دقت نظر و امانت‌داری عوامل اجرایی در این بخش ، به دلیل پاره‌ای مشکلات و رفتارها، به ویژه عدم تماشای تمامی آثار توسط تماشاگران یا دخالت روابط دوستانه به جای نگاه فنی و تئاتری در انتخاب‌ها و ... این بخش را با چالش‌هایی روبه رو کرد . لذا پیشنهاد می‌گردد در سال آینده این رویداد از حالت همایش خارج شده و در راستای ایجاد انگیزه‌ی بیشتر و ارتقای سطح کیفی آثار و به طور محدود جنبه‌ی رقابتی به خود بگیرد.

و اما نمایش‌های اجرا شده در همایش . این‌که در بخش تحلیل و بررسی کلی آثار ، کلام را از بازیگری شروع کنیم یا کارگردانی یا کارگردانی – بازیگری، نمی‌دانم . زیرا هر کدام را که برگزینیم مهم است، به ویژه این‌که با یک نمایش تک نفره مواجهه باشیم . اصولاً همان‌گونه که از عنوان نمایش تک نفره برمی‌آید ، در این‌گونه نمایش ، همه چیز بر مدار بازیگری می‌چرخد و بازیگر نقش اساسی و مهمی را ایفا می‌کند. انتخاب بازیگر برای یک کار تک نفره اگر به درستی از سوی کارگردان صورت نگیرد یا در طول کار به طور دقیق هدایت نشود ، تمام زحمات یک گروه را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. اتفاقی که در این همایش به دلایل بسیاری رخ می‌نمود. تا این جای کلام را داشته باشید تا برویم سراغ کارگردانی و ادامه‌ی صحبت درباره‌ی بازیگری را به موازات آن پیش ببریم. کارگردان یعنی هدایت‌کننده . یعنی کسی که تمامی عوامل را به سمت تولید یک اثر قابل تأمل همراهی، جهت‌دهی و راهنمایی می‌کند .کارگردانی یعنی گردش کار بین عوامل مختلف یک گروه . کارگردان در یک اثر هنری، حکم یک مهندس را دارد. یک تحلیل‌گر ، یک طراح و یک آدم خلاق . کسی که ساختار ، زیربنا و چارچوب یک اثر را تعیین می‌کند. اتفاقی که در این همایش افتاد ، کاستی و ضعف در این بخش بود (که البته باید آن را به حساب کم تجربگی افراد گذاشت) . باید گفت در اکثر کارهای این همایش، مقوله‌ی کارگردانی در همان مراحل اولیه توقف کرده است . آثار، فاقد انسجام ، یک‌دستی و ریتم مناسب بودند و تحلیل درست و به جایی از متن‌ها صورت نگرفته بود. ضمن این‌که هدایت‌گری عوامل به خوبی شکل نیافته بود. نکته‌ی مهمی که در این همایش جلب توجه می‌کرد این‌که در پنج اثر اجرا شده، سه اثر دارای کارگردان- بازیگر مشترک بودند که همین موضوع کلیت کارها را در بخش کارگردانی دچار مشکل کرده بود. در این آثار به نظر می‌رسید تمام تمرکز روی بازی‌ست تا کارگردانی، که همین امر باعث شده بود علیرغم تلاش‌های صورت گرفته در بخش بازیگری ، اما به دلیل عدم انسجام واحد در کلیت نمایش ، با آثاری تکه و پاره و بازی‌هایی یکنواخت و بعضاً بیرون زده از کار و غلو شده مواجه شویم. قطعا نمی توان رویکرد کارگردانی – بازیگری در آثار نمایشی تک نفره را از اساس نفی کرد، اما به نظر می رسد بایستی ورود به این عرصه پس از تجربه اندوزی مناسب همراه باشد تا هیچ کدام از این وظایف، خللی در وظیفه ی دیگری ایجاد نکرده و به تکامل اثر کمک کند. این در حالی‌ست که در دو اثر دیگر هم که تفکیک کارگردان و بازیگر وجود داشت، با کاستی‌های زیادی روبه‌رو بودیم. به عنوان مثال در یک اثر، کارگردانی در بیان تکنیک‌های مختلف صوتی و تصویری خلاصه شده بود واصل اثر نمایشی و بار دراماتیک در آن کمتر لحاظ شده بود که این موضوع، بازیگری در این کار را هم کم‌رنگ کرده بود. قطعاً خلاقیت ، نوآوری و به کار بردن تکنیک‌های مناسب در خلق آثار هنری بسیار ارزشمند است و یکی از اهداف برگزاری این همایش هم حرکت در همین جهت و حمایت از چهره‌های جدید می باشد. و بیان این نکات خرده‌گیری به گروه‌های شرکت کننده در این همایش نیست . زیرا اعتقاد بر این است که هر حرکتی برای ثمربخشی نیاز به فرصت تجربه‌اندوزی دارد . با این حال انتظار می‌رود هنرمندان جوان ضمن بالا بردن میزان مطالعه و دانش خود، در تحلیل‌هایشان درباره‌ی موضوعات مختلف با تأمل و درایت بیشتر و بهتری عمل کنند . و هر چیزی را در جای خودش به کار ببرند.

البته موضوعی که رو در روی بحث خلاقیت قرار می‌گیرد، تقلید است. تقلید صرف به نوبه‌ی خود، هنر محسوب نمی‌شود. تقلید اگر در مقام یادگیری و آموزش باشد بدون اشکال است . اما در بخش تولید یک اثر هنری ، تقلید آن هم به صورت کپی صرف از آثار اجرا شده ی قبلیاز آثار اجرا شده ی قبلی، چندان شایسته نیست . موضوعی که در بخش‌هایی از یکی دو کار این همایش می‌شد دید.

در خصوص متن های نمایشی استفاده شده در این همایش باید گفت به جز یک متن که نویسنده ی آن بومی استان بود. سه متن دیگر ایرانی و یک متن خارجی بود. که در مجموع متن های قابل تامل و خوبی بودند. که روی موضوعات مناسبی دست گذاشته و تماشاگران ارتباط نسبتا خوبی با آن ها برقرار می کردند. هر چند که در اجرا، حق مطلب در مورد آن ها ادا نشد. با این حال به نظر می رسد اگر بتوان ساز و کار حمایتی از تولید متن های بومی با قابلیت اجرای تک نفره را تقویت کرد، اتفاقات بسیار خوبی در آینده رقم بخورد.

در زمینه‌ی طراحی صحنه و لباس، چندان با توجه ویژه‌ای در آثار روبه‌رو نبودیم و به نظر می‌رسید بیشتر با بهره گیری ازحداقل‌ ها و خیلی گذرا به این بخش ها نگاه شده است. . موضوعی که خیلی جاها به کلیت آثار هم لطمه وارد کرده بود.

و اما تمامی حرف‌هایی که زده شد صرفاً در تلاش بود تا نگاهی توسعه محور در هنر نمایش استان را تقویت کند زیرا توسعه‌ی کمی و کیفی این هنر در گرو نگاه و رفتار تک تک ما نسبت به این مقوله است. وگرنه همین‌که فردی در دنیای کنونی و شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه به سمت هنر رفته و اثر هنری تولید می کند ، ارزشمندترین کار ممکن را انجام داده است.